Zakłócenia sygnału GPS nad Polską i krajami bałtyckimi

John Wiseman, amerykański programista i aktywista silnie związany z tematyką lotniczą, zwrócił uwagę na wielkoskalowe zakłócenia systemów nawigacji satelitarnej w naszym regionie.

Trudno nie odnieść wrażenia, że od niemal czterech lat na naszych oczach wyjaśnia się znaczenie chińskiego przysłowia – czy raczej przekleństwa – brzmiącego „obyś żył w ciekawych czasach”.

Dzięki danym, zbieranym przez platformę ADS-B Exchange, John Wiseman stworzył mapę prawdopodobnych zakłóceń sygnału GPS na świecie. Prezentowane informacje pochodzą z komputerów pokładowych samolotów cywilnych i dotyczą dokładności ich systemów nawigacyjnych. Od kilku dni możemy zaobserwować na obszarze Polski zakłócenia w najwyższej – przewidzianej przez autora mapy – skali.

Zakłócenia sygnału GPS na niebie nad Europą

Jeśli korzystaliście kiedykolwiek z serwisu Flightradar24 i obserwowaliście przelatujące nad waszymi głowami samoloty lub śledziliście lot znajomych na drugi koniec świata, mogliście to robić dzięki ludziom takim jak John Wiseman. Słowa podziękowania należą się także licznym entuzjastom lotnictwa, którzy są rozsiani po całym globie. Dane nawigacyjne, pochodzące z samolotów pasażerskich i cargo, są bowiem odbierane przez członków międzynarodowej społeczności. Co ważne, nieodpłatnie angażują swój czas i następnie przekazują te informacje do giełdy ADS-B Exchange, z której to zasobów korzystają różne portale np. Flightradar24. Pozwala to każdemu na obserwowanie lotów statków powietrznych w czasie rzeczywistym dowolnego miejsca i urządzenia.

Garmin eTrex Solar – turystyczna nawigacja GPS, której nigdy nie zabraknie energii

Już w marcu 2022, a więc krótko po rozpoczęciu pełnoskalowej wojny na Ukrainie, ze strony fińskich, norweskich i litewskich linii lotniczych, a w kwietniu i francuskich, pojawiły się doniesienia o zakłóceniach systemu GPS w samolotach pasażerskich. Zwracano uwagę na ewidentne i realne zagrożenie dla zdrowia i życia pasażerów. O wrogie działania oskarżano Rosję, która tradycyjnie zaprzeczyła, że ma cokolwiek wspólnego ze sprawą. Na problemy z nawigacją skarżyli się także swego czasu załogi statków handlowych przeprawiających się przez Morze Czarne. Zdarzało się, że ich systemy pokazywały pozycję na lądzie, podczas gdy statek znajdował się na pełnym morzu.

W ciągu kilku ostatnich dni znacząco wzrosła liczba zakłóceń sygnałów systemów nawigacyjnych w naszej części Europy – głównie nad Polską i krajami bałtyckimi. Tak wyglądała sytuacja jeszcze 24 grudnia:

Problemy pojawiały się pierwszego dnia Świąt Bożego Narodzenia

Jak widać, wczoraj było podobnie:

Dzisiejsze dane nie zostały jeszcze opublikowane, gdyż raporty zbierane są przez całą dobę, a warstwa mapy jest aktualizowana codziennie o północy. Warto wyjaśnić, co oznaczają poszczególne kolory kafelków wyświetlanych na poszczególnych obszarach. Zielone sześciokąty pokazują miejsca, gdzie ponad 98% wszystkich samolotów, które przeleciały przez danych rejon, zgłosiło dobrą dokładność nawigacji. Żółte sześciokąty pokazują, gdzie od 2% do 10% samolotów zgłosiło niską dokładność nawigacji. Czerwone sześciokąty natomiast wskazują obszary, gdzie ponad 10% statków powietrznych zgłosiło niską dokładność nawigacji.

Jak na dłoni widać, że niemal cały teren otaczający Ukrainę został dotknięty zakłóceniami działania systemów nawigacyjnych. Trzeba też pamiętać, że informacje dotyczą nie tylko amerykańskiego systemu GPS (choć ten jest najpopularniejszy), lecz także GNONASS, Galileo czy BaiDu. Dane zbierane przez ADS-B Exchange nie są różnicowane pod tym względem. Co więcej, warto pamiętać, iż problemy z dokładnością działania systemów pozycjonowania raportują samoloty znajdujące się na wysokości od kilku do kilkunastu kilometrów nad ziemią, a więc możliwe, że podczas korzystania z Google czy Apple Maps nie doświadczymy większych problemów.

Oddalając nieco mapę udostępnioną przez Johna Wisemana, możemy zauważyć, że w rejonach ogarniętych konfliktem Izraela, Syrii i Libanu również występują zakłócenia. Nie ulega wątpliwości, że prowadzone obecnie działania zbrojne toczą się na wielu polach jednocześnie, wliczając w to wojnę elektroniczną. Niestety skutki jej oddziaływania mogą wpływać nie tylko na żołnierzy i ludność państw zaangażowanych w starcia bezpośrednio, lecz także krajów przyfrontowych, jak Polska i wszyscy nasi najbliżsi sąsiedzi.

Aktualizacja

Polska Agencja Prasowa padała komunikat rzecznika Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej:

Zakłócenia (GPS – PAP) występują od 25.12, został w tej sprawie wydany stosowny komunikat NOTAM. PAŻP zapewnia wszelkie usługi nawigacyjne zgodnie z potrzebami załóg statków powietrznych w oparciu o własne systemy i infrastrukturę radarową tam, gdzie jest to konieczne, więc operacje lotnicze nad Polską są bezpieczne. Wiedza na temat przyczyn tych zakłóceń leży po stornie operatora systemu GPS.

Dodano także, że w został w tej sprawie wydany komunikat NOTAM. Oznacza to, że służby lotnictwa cywilnego lub wojskowego otrzymały stosowną informację na temat zagrożenia (NOTAM to skrót od angielskiego „Notice To Air Missions”). Opinii publicznej nie zostały ujawnione dokładniejsze szczegóły, ale w mediach spekuluje się, że zakłócenia mogą być pokłosiem ćwiczeń NATO.